Il coefficiente di Poisson (avente carattere adimensionale) lega matematicamente le deformazioni elastiche orizzontali con quelle elastiche verticali, assumendo la connotazione di una frazione; nel caso di sforzi di compressione consente di calcolare la dilatazione trasversale; nel caso di sforzi di trazione consente di calcolare la contrazione trasversale.
Si dimostra che detto coefficiente assume, all'interrno della Meccanica del Continuo e della Meccanica delle Terre, tutti i valori compresi tra 0 e 0.5; il primo valore corrisponde ad una deformazione nulla sul piano orizzontale ed è tipica delle condizioni edometriche, quale caso speciale della Teoria dell'Elasticità in condizioni di deformazione piana; il secondo valore corrisponde alle condizioni non drenate, per le quali si assiste ad una deformazione volumetrica nulla (materiale incomprimibile o virtualmente tale) mentre sono possibili solo distorsioni interne. Per valori superiori a 0.5 le terre e qualunque mezzo continuo violano il secondo principio della termodinamica, mentre sono possibili per i materiali biologici; valori negativi afferiscono i materiali auxeteci come il Gore-Tex per i quali si assiste, se sottoposti a sforzi di trazione longitudinale, ad un allungamento nelle due direzioni. Ricordando la definizione matematica del modulo elastico tangenziale si verifica che il limite inferiore del coefficiente di Poisson è -1, per il quale G tende all'infinito.
Alcuni valori tipici sono:
- calcestruzzo: 0.20
- acciaio: 0.30
- gomma; 0.50
- vetro: 0.18-0.30
- oro: 0.42
- lega d'alluminio: 0.33
- rame: 0.33
- titanio: 0.34.
Esiste un trucco matematico semplicissimo per calcolare agevolemente il coefficiente di Poisson, basato sulle equazioni che seguono per i cui dettagli consiglio la lettura del mio "Manuale avanzato di Meccanica delle Terre":
Come si vede, è sufficiente conoscere il valore assunto dell'angolo di resistenza al taglio; in alternativa si consulti la tabella che segue:
f' | f' | 1-senf' | n |
(°) | (rad) | ||
15 | 0,2617 | 0,7413 | 0,426 |
15,1 | 0,2634 | 0,7396 | 0,425 |
15,2 | 0,2652 | 0,7379 | 0,425 |
15,3 | 0,2669 | 0,7363 | 0,424 |
15,4 | 0,2686 | 0,7346 | 0,423 |
15,5 | 0,2704 | 0,7329 | 0,423 |
15,6 | 0,2721 | 0,7312 | 0,422 |
15,7 | 0,2739 | 0,7295 | 0,422 |
15,8 | 0,2756 | 0,7279 | 0,421 |
15,9 | 0,2774 | 0,7262 | 0,421 |
16 | 0,2791 | 0,7245 | 0,420 |
16,1 | 0,2809 | 0,7228 | 0,420 |
16,2 | 0,2826 | 0,7211 | 0,419 |
16,3 | 0,2843 | 0,7195 | 0,418 |
16,4 | 0,2861 | 0,7178 | 0,418 |
16,5 | 0,2878 | 0,7161 | 0,417 |
16,6 | 0,2896 | 0,7145 | 0,417 |
16,7 | 0,2913 | 0,7128 | 0,416 |
16,8 | 0,2931 | 0,7111 | 0,416 |
16,9 | 0,2948 | 0,7094 | 0,415 |
17 | 0,2966 | 0,7078 | 0,414 |
17,1 | 0,2983 | 0,7061 | 0,414 |
17,2 | 0,3000 | 0,7044 | 0,413 |
17,3 | 0,3018 | 0,7028 | 0,413 |
17,4 | 0,3035 | 0,7011 | 0,412 |
17,5 | 0,3053 | 0,6994 | 0,412 |
17,6 | 0,3070 | 0,6978 | 0,411 |
17,7 | 0,3088 | 0,6961 | 0,410 |
17,8 | 0,3105 | 0,6945 | 0,410 |
17,9 | 0,3123 | 0,6928 | 0,409 |
18 | 0,3140 | 0,6911 | 0,409 |
18,1 | 0,3157 | 0,6895 | 0,408 |
18,2 | 0,3175 | 0,6878 | 0,408 |
18,3 | 0,3192 | 0,6862 | 0,407 |
18,4 | 0,3210 | 0,6845 | 0,406 |
18,5 | 0,3227 | 0,6829 | 0,406 |
18,6 | 0,3245 | 0,6812 | 0,405 |
18,7 | 0,3262 | 0,6795 | 0,405 |
18,8 | 0,3280 | 0,6779 | 0,404 |
18,9 | 0,3297 | 0,6762 | 0,403 |
19 | 0,3314 | 0,6746 | 0,403 |
19,1 | 0,3332 | 0,6729 | 0,402 |
19,2 | 0,3349 | 0,6713 | 0,402 |
19,3 | 0,3367 | 0,6696 | 0,401 |
19,4 | 0,3384 | 0,6680 | 0,400 |
19,5 | 0,3402 | 0,6664 | 0,400 |
19,6 | 0,3419 | 0,6647 | 0,399 |
19,7 | 0,3437 | 0,6631 | 0,399 |
19,8 | 0,3454 | 0,6614 | 0,398 |
19,9 | 0,3471 | 0,6598 | 0,398 |
20 | 0,3489 | 0,6581 | 0,397 |
20,1 | 0,3506 | 0,6565 | 0,396 |
20,2 | 0,3524 | 0,6549 | 0,396 |
20,3 | 0,3541 | 0,6532 | 0,395 |
20,4 | 0,3559 | 0,6516 | 0,395 |
20,5 | 0,3576 | 0,6500 | 0,394 |
20,6 | 0,3594 | 0,6483 | 0,393 |
20,7 | 0,3611 | 0,6467 | 0,393 |
20,8 | 0,3628 | 0,6451 | 0,392 |
20,9 | 0,3646 | 0,6434 | 0,392 |
21 | 0,3663 | 0,6418 | 0,391 |
21,1 | 0,3681 | 0,6402 | 0,390 |
21,2 | 0,3698 | 0,6386 | 0,390 |
21,3 | 0,3716 | 0,6369 | 0,389 |
21,4 | 0,3733 | 0,6353 | 0,388 |
21,5 | 0,3751 | 0,6337 | 0,388 |
21,6 | 0,3768 | 0,6321 | 0,387 |
21,7 | 0,3785 | 0,6304 | 0,387 |
21,8 | 0,3803 | 0,6288 | 0,386 |
21,9 | 0,3820 | 0,6272 | 0,385 |
22 | 0,3838 | 0,6256 | 0,385 |
22,1 | 0,3855 | 0,6240 | 0,384 |
22,2 | 0,3873 | 0,6223 | 0,384 |
22,3 | 0,3890 | 0,6207 | 0,383 |
22,4 | 0,3908 | 0,6191 | 0,382 |
22,5 | 0,3925 | 0,6175 | 0,382 |
22,6 | 0,3942 | 0,6159 | 0,381 |
22,7 | 0,3960 | 0,6143 | 0,381 |
22,8 | 0,3977 | 0,6127 | 0,380 |
22,9 | 0,3995 | 0,6111 | 0,379 |
23 | 0,4012 | 0,6095 | 0,379 |
23,1 | 0,4030 | 0,6079 | 0,378 |
23,2 | 0,4047 | 0,6062 | 0,377 |
23,3 | 0,4065 | 0,6046 | 0,377 |
23,4 | 0,4082 | 0,6030 | 0,376 |
23,5 | 0,4099 | 0,6014 | 0,376 |
23,6 | 0,4117 | 0,5998 | 0,375 |
23,7 | 0,4134 | 0,5982 | 0,374 |
23,8 | 0,4152 | 0,5966 | 0,374 |
23,9 | 0,4169 | 0,5951 | 0,373 |
24 | 0,4187 | 0,5935 | 0,372 |
24,1 | 0,4204 | 0,5919 | 0,372 |
24,2 | 0,4222 | 0,5903 | 0,371 |
24,3 | 0,4239 | 0,5887 | 0,371 |
24,4 | 0,4256 | 0,5871 | 0,370 |
24,5 | 0,4274 | 0,5855 | 0,369 |
24,6 | 0,4291 | 0,5839 | 0,369 |
24,7 | 0,4309 | 0,5823 | 0,368 |
24,8 | 0,4326 | 0,5807 | 0,367 |
24,9 | 0,4344 | 0,5792 | 0,367 |
25 | 0,4361 | 0,5776 | 0,366 |
25,1 | 0,4379 | 0,5760 | 0,365 |
25,2 | 0,4396 | 0,5744 | 0,365 |
25,3 | 0,4413 | 0,5728 | 0,364 |
25,4 | 0,4431 | 0,5713 | 0,364 |
25,5 | 0,4448 | 0,5697 | 0,363 |
25,6 | 0,4466 | 0,5681 | 0,362 |
25,7 | 0,4483 | 0,5665 | 0,362 |
25,8 | 0,4501 | 0,5650 | 0,361 |
25,9 | 0,4518 | 0,5634 | 0,360 |
26 | 0,4536 | 0,5618 | 0,360 |
26,1 | 0,4553 | 0,5603 | 0,359 |
26,2 | 0,4570 | 0,5587 | 0,358 |
26,3 | 0,4588 | 0,5571 | 0,358 |
26,4 | 0,4605 | 0,5556 | 0,357 |
26,5 | 0,4623 | 0,5540 | 0,357 |
26,6 | 0,4640 | 0,5525 | 0,356 |
26,7 | 0,4658 | 0,5509 | 0,355 |
26,8 | 0,4675 | 0,5493 | 0,355 |
26,9 | 0,4693 | 0,5478 | 0,354 |
27 | 0,4710 | 0,5462 | 0,353 |
27,1 | 0,4727 | 0,5447 | 0,353 |
27,2 | 0,4745 | 0,5431 | 0,352 |
27,3 | 0,4762 | 0,5416 | 0,351 |
27,4 | 0,4780 | 0,5400 | 0,351 |
27,5 | 0,4797 | 0,5385 | 0,350 |
27,6 | 0,4815 | 0,5369 | 0,349 |
27,7 | 0,4832 | 0,5354 | 0,349 |
27,8 | 0,4850 | 0,5338 | 0,348 |
27,9 | 0,4867 | 0,5323 | 0,347 |
28 | 0,4884 | 0,5307 | 0,347 |
28,1 | 0,4902 | 0,5292 | 0,346 |
28,2 | 0,4919 | 0,5277 | 0,345 |
28,3 | 0,4937 | 0,5261 | 0,345 |
28,4 | 0,4954 | 0,5246 | 0,344 |
28,5 | 0,4972 | 0,5231 | 0,343 |
28,6 | 0,4989 | 0,5215 | 0,343 |
28,7 | 0,5007 | 0,5200 | 0,342 |
28,8 | 0,5024 | 0,5185 | 0,341 |
28,9 | 0,5041 | 0,5169 | 0,341 |
29 | 0,5059 | 0,5154 | 0,340 |
29,1 | 0,5076 | 0,5139 | 0,339 |
29,2 | 0,5094 | 0,5124 | 0,339 |
29,3 | 0,5111 | 0,5108 | 0,338 |
29,4 | 0,5129 | 0,5093 | 0,337 |
29,5 | 0,5146 | 0,5078 | 0,337 |
29,6 | 0,5164 | 0,5063 | 0,336 |
29,7 | 0,5181 | 0,5048 | 0,335 |
29,8 | 0,5198 | 0,5033 | 0,335 |
29,9 | 0,5216 | 0,5017 | 0,334 |
30 | 0,5233 | 0,5002 | 0,333 |
30,1 | 0,5251 | 0,4987 | 0,333 |
30,2 | 0,5268 | 0,4972 | 0,332 |
30,3 | 0,5286 | 0,4957 | 0,331 |
30,4 | 0,5303 | 0,4942 | 0,331 |
30,5 | 0,5321 | 0,4927 | 0,330 |
30,6 | 0,5338 | 0,4912 | 0,329 |
30,7 | 0,5355 | 0,4897 | 0,329 |
30,8 | 0,5373 | 0,4882 | 0,328 |
30,9 | 0,5390 | 0,4867 | 0,327 |
31 | 0,5408 | 0,4852 | 0,327 |
31,1 | 0,5425 | 0,4837 | 0,326 |
31,2 | 0,5443 | 0,4822 | 0,325 |
31,3 | 0,5460 | 0,4807 | 0,325 |
31,4 | 0,5478 | 0,4792 | 0,324 |
31,5 | 0,5495 | 0,4777 | 0,323 |
31,6 | 0,5512 | 0,4763 | 0,323 |
31,7 | 0,5530 | 0,4748 | 0,322 |
31,8 | 0,5547 | 0,4733 | 0,321 |
31,9 | 0,5565 | 0,4718 | 0,321 |
32 | 0,5582 | 0,4703 | 0,320 |
32,1 | 0,5600 | 0,4688 | 0,319 |
32,2 | 0,5617 | 0,4674 | 0,319 |
32,3 | 0,5635 | 0,4659 | 0,318 |
32,4 | 0,5652 | 0,4644 | 0,317 |
32,5 | 0,5669 | 0,4629 | 0,316 |
32,6 | 0,5687 | 0,4615 | 0,316 |
32,7 | 0,5704 | 0,4600 | 0,315 |
32,8 | 0,5722 | 0,4585 | 0,314 |
32,9 | 0,5739 | 0,4571 | 0,314 |
33 | 0,5757 | 0,4556 | 0,313 |
33,1 | 0,5774 | 0,4541 | 0,312 |
33,2 | 0,5792 | 0,4527 | 0,312 |
33,3 | 0,5809 | 0,4512 | 0,311 |
33,4 | 0,5826 | 0,4498 | 0,310 |
33,5 | 0,5844 | 0,4483 | 0,310 |
33,6 | 0,5861 | 0,4469 | 0,309 |
33,7 | 0,5879 | 0,4454 | 0,308 |
33,8 | 0,5896 | 0,4440 | 0,307 |
33,9 | 0,5914 | 0,4425 | 0,307 |
34 | 0,5931 | 0,4411 | 0,306 |
34,1 | 0,5949 | 0,4396 | 0,305 |
34,2 | 0,5966 | 0,4382 | 0,305 |
34,3 | 0,5983 | 0,4367 | 0,304 |
34,4 | 0,6001 | 0,4353 | 0,303 |
34,5 | 0,6018 | 0,4338 | 0,303 |
34,6 | 0,6036 | 0,4324 | 0,302 |
34,7 | 0,6053 | 0,4310 | 0,301 |
34,8 | 0,6071 | 0,4295 | 0,300 |
34,9 | 0,6088 | 0,4281 | 0,300 |
35 | 0,6106 | 0,4267 | 0,299 |
35,1 | 0,6123 | 0,4252 | 0,298 |
35,2 | 0,6140 | 0,4238 | 0,298 |
35,3 | 0,6158 | 0,4224 | 0,297 |
35,4 | 0,6175 | 0,4210 | 0,296 |
35,5 | 0,6193 | 0,4196 | 0,296 |
35,6 | 0,6210 | 0,4181 | 0,295 |
35,7 | 0,6228 | 0,4167 | 0,294 |
35,8 | 0,6245 | 0,4153 | 0,293 |
35,9 | 0,6263 | 0,4139 | 0,293 |
36 | 0,6280 | 0,4125 | 0,292 |
36,1 | 0,6297 | 0,4111 | 0,291 |
36,2 | 0,6315 | 0,4097 | 0,291 |
36,3 | 0,6332 | 0,4082 | 0,290 |
36,4 | 0,6350 | 0,4068 | 0,289 |
36,5 | 0,6367 | 0,4054 | 0,288 |
36,6 | 0,6385 | 0,4040 | 0,288 |
36,7 | 0,6402 | 0,4026 | 0,287 |
36,8 | 0,6420 | 0,4012 | 0,286 |
36,9 | 0,6437 | 0,3998 | 0,286 |
37 | 0,6454 | 0,3984 | 0,285 |
37,1 | 0,6472 | 0,3971 | 0,284 |
37,2 | 0,6489 | 0,3957 | 0,283 |
37,3 | 0,6507 | 0,3943 | 0,283 |
37,4 | 0,6524 | 0,3929 | 0,282 |
37,5 | 0,6542 | 0,3915 | 0,281 |
37,6 | 0,6559 | 0,3901 | 0,281 |
37,7 | 0,6577 | 0,3887 | 0,280 |
37,8 | 0,6594 | 0,3874 | 0,279 |
37,9 | 0,6611 | 0,3860 | 0,278 |
38 | 0,6629 | 0,3846 | 0,278 |
38,1 | 0,6646 | 0,3832 | 0,277 |
38,2 | 0,6664 | 0,3819 | 0,276 |
38,3 | 0,6681 | 0,3805 | 0,276 |
38,4 | 0,6699 | 0,3791 | 0,275 |
38,5 | 0,6716 | 0,3778 | 0,274 |
38,6 | 0,6734 | 0,3764 | 0,273 |
38,7 | 0,6751 | 0,3750 | 0,273 |
38,8 | 0,6768 | 0,3737 | 0,272 |
38,9 | 0,6786 | 0,3723 | 0,271 |
39 | 0,6803 | 0,3709 | 0,271 |
39,1 | 0,6821 | 0,3696 | 0,270 |
39,2 | 0,6838 | 0,3682 | 0,269 |
39,3 | 0,6856 | 0,3669 | 0,268 |
39,4 | 0,6873 | 0,3655 | 0,268 |
39,5 | 0,6891 | 0,3642 | 0,267 |
39,6 | 0,6908 | 0,3628 | 0,266 |
39,7 | 0,6925 | 0,3615 | 0,266 |
39,8 | 0,6943 | 0,3602 | 0,265 |
39,9 | 0,6960 | 0,3588 | 0,264 |
40 | 0,6978 | 0,3575 | 0,263 |
40,1 | 0,6995 | 0,3561 | 0,263 |
40,2 | 0,7013 | 0,3548 | 0,262 |
40,3 | 0,7030 | 0,3535 | 0,261 |
40,4 | 0,7048 | 0,3522 | 0,260 |
40,5 | 0,7065 | 0,3508 | 0,260 |
40,6 | 0,7082 | 0,3495 | 0,259 |
40,7 | 0,7100 | 0,3482 | 0,258 |
40,8 | 0,7117 | 0,3469 | 0,258 |
40,9 | 0,7135 | 0,3455 | 0,257 |
41 | 0,7152 | 0,3442 | 0,256 |
41,1 | 0,7170 | 0,3429 | 0,255 |
41,2 | 0,7187 | 0,3416 | 0,255 |
41,3 | 0,7205 | 0,3403 | 0,254 |
41,4 | 0,7222 | 0,3390 | 0,253 |
41,5 | 0,7239 | 0,3377 | 0,252 |
41,6 | 0,7257 | 0,3363 | 0,252 |
41,7 | 0,7274 | 0,3350 | 0,251 |
41,8 | 0,7292 | 0,3337 | 0,250 |
41,9 | 0,7309 | 0,3324 | 0,249 |
42 | 0,7327 | 0,3311 | 0,249 |
42,1 | 0,7344 | 0,3298 | 0,248 |
42,2 | 0,7362 | 0,3286 | 0,247 |
42,3 | 0,7379 | 0,3273 | 0,247 |
42,4 | 0,7396 | 0,3260 | 0,246 |
42,5 | 0,7414 | 0,3247 | 0,245 |
42,6 | 0,7431 | 0,3234 | 0,244 |
42,7 | 0,7449 | 0,3221 | 0,244 |
42,8 | 0,7466 | 0,3208 | 0,243 |
42,9 | 0,7484 | 0,3196 | 0,242 |
43 | 0,7501 | 0,3183 | 0,241 |
43,1 | 0,7519 | 0,3170 | 0,241 |
43,2 | 0,7536 | 0,3157 | 0,240 |
43,3 | 0,7553 | 0,3145 | 0,239 |
43,4 | 0,7571 | 0,3132 | 0,238 |
43,5 | 0,7588 | 0,3119 | 0,238 |
43,6 | 0,7606 | 0,3107 | 0,237 |
43,7 | 0,7623 | 0,3094 | 0,236 |
43,8 | 0,7641 | 0,3081 | 0,236 |
43,9 | 0,7658 | 0,3069 | 0,235 |
44 | 0,7676 | 0,3056 | 0,234 |
44,1 | 0,7693 | 0,3044 | 0,233 |
44,2 | 0,7710 | 0,3031 | 0,233 |
44,3 | 0,7728 | 0,3019 | 0,232 |
44,4 | 0,7745 | 0,3006 | 0,231 |
44,5 | 0,7763 | 0,2994 | 0,230 |
44,6 | 0,7780 | 0,2981 | 0,230 |
44,7 | 0,7798 | 0,2969 | 0,229 |
44,8 | 0,7815 | 0,2956 | 0,228 |
44,9 | 0,7833 | 0,2944 | 0,227 |
45 | 0,7850 | 0,2932 | 0,227 |
45,1 | 0,7867 | 0,2919 | 0,226 |
45,2 | 0,7885 | 0,2907 | 0,225 |
45,3 | 0,7902 | 0,2895 | 0,224 |
45,4 | 0,7920 | 0,2883 | 0,224 |
45,5 | 0,7937 | 0,2870 | 0,223 |
45,6 | 0,7955 | 0,2858 | 0,222 |
45,7 | 0,7972 | 0,2846 | 0,222 |
45,8 | 0,7990 | 0,2834 | 0,221 |
45,9 | 0,8007 | 0,2822 | 0,220 |
46 | 0,8024 | 0,2809 | 0,219 |
46,1 | 0,8042 | 0,2797 | 0,219 |
46,2 | 0,8059 | 0,2785 | 0,218 |
46,3 | 0,8077 | 0,2773 | 0,217 |
46,4 | 0,8094 | 0,2761 | 0,216 |
46,5 | 0,8112 | 0,2749 | 0,216 |
46,6 | 0,8129 | 0,2737 | 0,215 |
46,7 | 0,8147 | 0,2725 | 0,214 |
46,8 | 0,8164 | 0,2713 | 0,213 |
46,9 | 0,8181 | 0,2701 | 0,213 |
47 | 0,8199 | 0,2689 | 0,212 |
47,1 | 0,8216 | 0,2677 | 0,211 |
47,2 | 0,8234 | 0,2666 | 0,210 |
47,3 | 0,8251 | 0,2654 | 0,210 |
47,4 | 0,8269 | 0,2642 | 0,209 |
47,5 | 0,8286 | 0,2630 | 0,208 |
47,6 | 0,8304 | 0,2618 | 0,207 |
47,7 | 0,8321 | 0,2607 | 0,207 |
47,8 | 0,8338 | 0,2595 | 0,206 |
47,9 | 0,8356 | 0,2583 | 0,205 |
48 | 0,8373 | 0,2571 | 0,205 |
48,1 | 0,8391 | 0,2560 | 0,204 |
48,2 | 0,8408 | 0,2548 | 0,203 |
48,3 | 0,8426 | 0,2536 | 0,202 |
48,4 | 0,8443 | 0,2525 | 0,202 |
48,5 | 0,8461 | 0,2513 | 0,201 |
48,6 | 0,8478 | 0,2502 | 0,200 |
48,7 | 0,8495 | 0,2490 | 0,199 |
48,8 | 0,8513 | 0,2479 | 0,199 |
48,9 | 0,8530 | 0,2467 | 0,198 |
49 | 0,8548 | 0,2456 | 0,197 |
49,1 | 0,8565 | 0,2444 | 0,196 |
49,2 | 0,8583 | 0,2433 | 0,196 |
49,3 | 0,8600 | 0,2422 | 0,195 |
49,4 | 0,8618 | 0,2410 | 0,194 |
49,5 | 0,8635 | 0,2399 | 0,193 |
49,6 | 0,8652 | 0,2387 | 0,193 |
49,7 | 0,8670 | 0,2376 | 0,192 |
49,8 | 0,8687 | 0,2365 | 0,191 |
49,9 | 0,8705 | 0,2354 | 0,191 |
50 | 0,8722 | 0,2342 | 0,190 |